Część III
Uregulowanie w kodeksie spółek handlowych przepisów o prostej spółce akcyjnej (dalej „PSA”) na wzór przepisów SA, umożliwia efektywne wdrożenie programów motywacyjnych.
Ma to źródło w tym, że PSA jak SA odmiennie od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, oferuje zróżnicowane mechanizmy emitowania akcji
i pozyskiwania środków z rynku. Odnośnie PSA mamy do czynienia z podmiotem będącym mniej sformalizowanym od dotychczasowych spółek kapitałowych, dając jednocześnie szerokie pole rozwoju. Przy start-upach, w szczególności, gdy nastąpi potrzeba większego pozyskania kapitału poprzez dopuszczenie akcji do obrotu giełdowego (GPW), konieczne będzie przekształcenie PSA w SA.
Podobnie jak w spółce akcyjnej, umowa prostej spółki akcyjnej może upoważnić zarząd do emisji akcji jednorazowo lub kilkukrotnie w granicach ustalonego limitu.
Z uwagi na różne mechanizmy funkcjonowania obu podmiotów, w spółce akcyjnej instytucja ta jest znana jako kapitał docelowy–cel obu tych konstrukcji jest
jednak ten sam.
Zgodnie z art. 300110 § 1 Kodeksu spółek handlowych (dalej „k.s.h.”) umowa spółki może upoważnić zarząd, na okres nie dłuższy niż pięć lat, do emisji akcji na zasadach określonych w niniejszym rozdziale [bazujących na akcjach emitowanych w ramach upoważnienia (odpowiednik kapitału docelowego w spółkach akcyjnych, dalej „SA”)]. Zarząd może wykonać udzielone upoważnienie przez dokonanie jednej albo kilku kolejnych emisji akcji, które nie mogą przekraczać jednej czwartej ogólnej liczby akcji wyemitowanych przez spółkę na dzień udzielenia upoważnienia (art. 300110 § 3 k.s.h.).
Na podstawie przepisu art. 300110 § 2 k.s.h. upoważnienie zarządu do emisji akcji może zostać udzielone na kolejne okresy, nie dłuższe jednak niż pięć lat a udzielenie upoważnienia wymaga zmiany umowy spółki a zarząd może emitować akcje tylko w zamian za wkłady pieniężne, chyba że upoważnienie do emisji przewiduje możliwość objęcia akcji za wkłady niepieniężne (art. 300110 § 2 k.s.h.).
Pamiętać należy, że zgodnie z art. 300110 § 5 k.s.h. zarząd nie może emitować akcji uprzywilejowanych ani przyznawać akcjonariuszom uprawnień indywidualnych.
Artykuł 444 k.s.h. (podwyższenie w granicach kapitału docelowego) dla SA jest odpowiednikiem art. 300110 k.s.h. dla PSA (określona jako autoryzowana emisja akcji). W tych przepisach zastosowano podobną konstrukcję prawną. Autoryzowana emisja akcji sprowadza się do tego samego co emisja akcji w ramach kapitału docelowego,
tj. do upoważnienia zarządu do emitowania akcji w granicach określonych przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, dalej „WZA”. Powyższe ma ułatwić pozyskiwanie przez spółkę kapitału. Znaczenie konstrukcji autoryzowanej emisji akcji może uwidocznić się zwłaszcza w kontekście spotykanej niekiedy w przedsiębiorstwach ze środowiska start-upów tendencji do wynagradzania pracowników lub współpracowników spółki poprzez przyznanie im statusu wspólnika spółki, w ramach której prowadzone jest przedsięwzięcie realizowane przy współpracy ze wspomnianą osobą.
Zaznaczyć należy, że zarząd uprawniony jest do emisji akcji wyłącznie w oparciu
o upoważnienie zawarte w umowie spółki. Dopuszczalne granice tego upoważnienia wyznaczone są treścią omawianego przepisu, wskazane powyżej.
Artykuł 300110 § 1 k.s.h. stanowi, że zarząd może wykonać udzielone upoważnienie przez dokonanie „jednej albo kilku kolejnych emisji”. Jeżeli umowa spółki nie określa liczby emisji, które w oparciu o konkretne upoważnienie może przeprowadzić zarząd, należy uznać, że liczba ta limitowana jest wyłącznie przez art. 300110 § 1 k.s.h.,
a zatem wynosi nie więcej niż dziewięć.
Emisja akcji przez zarząd stanowi zmianę umowy spółki ale nie wymaga zachowania przepisów o zmianie umowy spółki, gdyż spełnia kryteria wymagane przez art. 300103 zd. 2 k.s.h., tj. dokonywana jest na podstawie postanowień umowy spółki przewidujących maksymalną liczbę akcji. Przepis art. 300111 k.s.h. nakazuje zawrzeć
w uchwale przewidującej autoryzowaną emisję akcji również uzasadnienie WZA określające przyczyny podjęcia uchwały o takiej treści, co ma na celu ułatwić sądową kontrolę nad uchwałą oraz chronić akcjonariuszy mniejszościowych, poszerzając zakres posiadanych przez nich informacji. Żaden przepis nie przewiduje sankcji, gdy uzasadnienie jest niepełne. Przepis nie określa też stopnia szczegółowości uzasadnienia. Umowa spółki może przyznawać określone uprawnienia w procedurze autoryzowanej emisji akcji także organom innym niż zarząd, np. WZA.
Zgodnie z art. 300112 k.s.h. uchwała zarządu podjęta w granicach upoważnienia zawartego w umowie spółki zastępuje uchwałę WZA o emisji akcji. Zarząd decyduje
o wszystkich sprawach związanych z emisją akcji, chyba że przepisy niniejszego oddziału albo upoważnienie udzielone zarządowi zawierają odmienne postanowienia. Emisja akcji w oparciu o art. 300110–300113 k.s.h. stanowi zmianę umowy spółki. Wymaga jednak spełnienia przez nią kryteriów zawartych w art. 300103 zd. 2 k.s.h. Zachowanie przepisów o zmianie umowy spółki nie jest w tym przypadku wymagane. Odnosi się to wyłącznie do uchwały o emisji akcji, nie zaś o wprowadzeniu do umowy spółki upoważnienia dla zarządu w sprawie emisji akcji.
W razie gdy postanowienie umowy spółki upoważniające zarząd do emisji akcji narusza którąkolwiek z norm zawartych w art. 300110 § 1–5 k.s.h., sąd powinien oddalić wniosek o wpis. Jeżeli pomimo tego doszłoby do wpisu, należy uznać, że zarząd uprawniony jest do emisji akcji w granicach wynikających z art. 300110 k.s.h.
Artykuł 300110 k.s.h. stanowi, że umowa spółki może „upoważnić” zarząd, a warto wskazać, że upoważnienie oznacza przyznanie kompetencji (uprawnienia), z jednoczesnym brakiem obowiązku skorzystania z niej. Dopuszczalne jest jednoczesne zawarcie w umowie spółki więcej niż jednego upoważnienia do autoryzowanej emisji akcji.
Artykuł 300110 § 2 k.s.h. wprowadza możliwość przedłużenia czasu trwania upoważnienia o nie więcej niż pięć lat. Skutek ten może zostać osiągnięty wyłącznie
w drodze zmiany umowy spółki. Nie można mylić tej konstrukcji z udzieleniem odrębnego (drugiego) upoważnienia. Mowa jest wyłącznie o przedłużeniu jego czasu trwania. W razie gdyby termin upoważnienia został wskazany inaczej niż poprzez wskazanie konkretnej daty końcowej, początkiem jego biegu jest dzień rejestracji zmiany umowy spółki wprowadzającej to upoważnienie a nie dzień podjęcia przez WZA uchwały upoważniającej zarząd (a w przypadku, gdy upoważnienie zawarte jest w umowie spółki podpisywanej przy zawiązaniu spółki–dzień rejestracji spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym). Postanowienie umowy spółki może też wskazywać późniejszy termin rozpoczęcia biegu terminu jego trwania. Skutkiem upływu terminu upoważnienia jest brak możliwości podjęcia przez zarząd uchwały o emisji akcji. Czynności wykonywane po podjęciu tej uchwały nie są już czynnościami podejmowanymi w ramach upoważnienia, tylko standardowymi czynnościami związanymi z emisją akcji.
Co istotne, w razie gdy umowa spółki nie zawiera upoważnienia a zarząd podjął uchwałę o emisji akcji pomimo braku uchwały WZA, o której mowa
w art. 300113 § 1 k.s.h., uchwała zarządu jest bezwzględnie nieważna
(art. 17 § 1 k.s.h.), jednak znajdzie do niej zastosowanie art. 17 § 2 k.s.h. Oznacza to,
że dopuszczalne jest podjęcie przez zarząd uchwały emisyjnej przed uchwałą WZA
o pozbawieniu prawa poboru, jeśli tylko uchwała zarządu nie została podjęta o więcej niż 2 miesiące wcześniej niż uchwała WZA.
W skrócie można wyróżnić ograniczenia obligatoryjne oraz ograniczenia fakultatywne.
Pierwsze to te wynikające z art. 300110 § 2 i 3 k.s.h., a składają się na nią:
– ograniczenie czasowe. Czas trwania upoważnienia może być nie dłuższy niż 5 lat
(art. 300110 § 1 i 2 KSH);
– ograniczenie liczbowe. liczba akcji emitowanych przez spółkę w ramach autoryzowanej emisji nie może przekraczać 1/4 ogólnej liczby akcji wyemitowanych przez spółkę z dnia udzielenia upoważnienia (art. 300110 § 3 k.s.h.);
– ograniczenie przedmiotowe. Akcje emitowane przez zarząd nie mogą być akcjami uprzywilejowanymi, jak również nie mogą przyznawać akcjonariuszom uprawnień indywidualnych.
Drugie zaś wynikają z art. 300110 § 1 i 4 k.s.h., a ich „fakultatywność” zależna jest od treści umowy spółki, tj.:
– ograniczenie co do liczby emisji (art. 300110 § 1 k.s.h.)–umowa spółki może ograniczać liczbę emisji dokonywanych przez zarząd (przy czym w razie braku postanowień w tym przedmiocie brak jest takiego ograniczenia (do 9 emisji jak mowa powyżej);
– ograniczenie co do przedmiotu wkładu (art. 300110 § 4 k.s.h.) – co do zasady akcje emitowane w ramach autoryzowanej emisji mogą być pokrywane wyłącznie wkładami pieniężnymi, jednak umowa spółki może zawierać odmienne ustalenia.
W razie potrzeby przygotowania ww. programu jestem do dyspozycji.
Już za 2 tygodnie zajmę się programem motywacyjnym dla PSA: nabycie akcji własnych, czyli „buy back”.
r.pr. dr Wiktor Czeszejko-Sochacki, LL.M.