Wprowadzenie
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał 2 sierpnia 2019 r. ustawę wprowadzającą Prostą Spółkę Akcyjną (dalej PSA). Nowe prawo miało początkowo wejść w życie 1 marca 2020 r., potem dnia 1 marca 2021 r., ostatecznie zmianą wprowadzoną do art. 36 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, przesuwa terminy wejścia w życie przepisów wprowadzających elektroniczne postępowanie rejestrowe i przepisy wprowadzające do polskiego porządku prawnego PSA na dzień 1 lipca 2021 r. Ustawodawca zdecydował, że postępowania rejestrowe dotyczące podmiotów działających w tej formie prawnej, będą prowadzone wyłącznie za pośrednictwem elektronicznego systemu rejestrowego (systemu teleinformatycznego wdrażanego w ramach projektu eKRS).
Przedmiotem niniejszego artykułu jest wskazanie techniczne instytucji rejestru akcjonariuszy w PSA i trwającej niekonsekwencji ustawodawcy w zastosowaniu w PSA technologii blockchain i wynikających z niej korzyści.
Rejestr akcjonariuszy i stosowanie technologii blockchain
Artykuł 30031 § 1 k.s.h. wyznacza podmioty, które mogą prowadzić ewidencję (podmioty prowadzące rejestr akcjonariuszy, dalej „Podmiot”). Zadaniami Podmiotu będą (30031 § 2k.s.h.), w szczególności dokonywanie wpisów danych i badanie ich kompletności, oraz zapewnienie zgodności liczby akcji zarejestrowanych z liczbą akcji rzeczywiście wyemitowanych.
Prawidłowe prowadzenie ewidencji, w tym aktualizacja zawartych w niej danych jest bardzo ważne, ponieważ art. 30030 § 1 k.s.h. stanowi, że za akcjonariuszy PSA uznaje się wyłącznie osoby wpisane do ewidencji (rejestru akcjonariuszy, dalej „Rejestr”).
Na podstawie treści art. 30034 § 1 k.s.h., Podmiot dokonuje w nim wpisu, na żądanie spółki lub innej osoby mającej interes prawny. Rejestr pełni ważną funkcję, gdyż odnotowane w nim jest każde rozporządzenie akcjami. Te działania są, w obecnym stanie prawnym, czasochłonne i sformalizowane, co jest mało atrakcyjne dla głównych beneficjentów PSA – startupów.
Odwieczne pytanie, ewidencję można prowadzić na publicznym blockchainie czy wyłącznie prywatnym?
Artykuł 30031 § 3 k.s.h. stanowi, że prowadzenie ewidencji jest możliwe w jeszcze jednej formie: w rozproszonej i zdecentralizowanej bazie danych (blockchain). Przy publicznym blockchainie ewidencja byłaby prowadzona wyłącznie w postaci elektronicznej, mogącej przybrać formę rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych. Podmioty na blockchainie nie będą utrzymywały i kontrolowały infrastruktury ewidencji w rejestrze akcjonariuszy. Nie stosując jednak blockchaina publicznego tylko prywatnego, Podmiot będzie musiał mieć zapewnioną możliwość kontroli nowych wpisów, a także uniemożliwienia ich dokonania w przypadku, gdy transfer akcji miałby, np. zostać dokonany bez podstawy prawnej.
Rozwiązanie: budowa odpowiedniej treści smart kontraktów, które uwzględniałyby uprawnienia Podmiotów do ingerencji w rejestr akcjonariuszy, gwarantujące realizację uprawnień przez te podmioty, zgodnie z wymogami ustawowymi. Podmiot będzie też mógł ingerować we wpisy już wprowadzone do bazy danych (np. wykonując prawomocny wyrok sądu, itd.).
Regulacja art. 30034 § 7 i 8 k.s.h. stanowi, że o dokonanym wpisie Podmiot niezwłocznie powiadamia osobę żądającą wpisu a zarząd niezwłocznie składa do sądu rejestrowego podpisaną przez wszystkich członków zarządu nową listę akcjonariuszy z podaniem nazwiska i imienia albo firmy (nazwy) z liczbą i serią akcji posiadanych przez każdego z nich.
Wniosek: kształt przepisów dotyczących, w szczególności Rejestru i obowiązków nałożonych na Podmiot, może wydawać się ograniczający wykorzystanie pełnego potencjału technologii blockchain. Do prawidłowego stosowania technologii blockchain, ustawodawca jest zobowiązany określić warunki techniczne i ogólny sposób funkcjonowania ewidencji prowadzonej w postaci elektronicznej, jak i w blockchainie.
Aktualnie regulacja PSA w polskim systemie prawnym umożliwia jedynie możliwość prowadzenia ewidencji na prywatnym blockchainie, pozostającym w całkowitej kontroli Podmiotu. Uregulowanie bezpiecznego i kontrolowanego obrotu akcjami PSA na publicznym blockchainie i stosowanie właściwej treści smart kontraktów [1] byłyby naprawdę innowacyjne.
Wpis jest przypomnieniem problemu opublikowanego w dzienniku Rzeczpospolita: https://www.rp.pl/autor/108911-wiktor-czeszejko-sochacki.
[1] przejście z protokołu transakcji finansowych do uniwersalnego narzędzia, które w sposób zautomatyzowany będzie wdrażać warunki umów, minimalizując ryzyko manipulacji
r.pr. dr Wiktor Czeszejko-Sochacki, LL.M.
Kancelaria Adwokacka adw. Krzysztof Czeszejko-Sochacki
[1] przejście z protokołu transakcji finansowych do uniwersalnego narzędzia, które w sposób zautomatyzowany będzie wdrażać warunki umów, minimalizując ryzyko manipulacji
Przypomnienie i zwrócenie uwagi na nieustający problem